Psikolojik araştırma yöntemleri, psikoloji biliminin veri elde etme yöntemleridir. Psikolojik bir çıkarımda bulunmak için herhangi bir yaklaşım çerçevesinde araştırma yapılabilir. Bu araştırmalarda kullanılan tekniklere psikolojik araştırma yöntemleri denir.
Psikolojik araştırma yöntemleri nitel ya da nicel olmaktadır.
Şimdi gelin bunlara bakalım 🙂
Psikolojik Araştırma Yöntemlerinin Amaçları
Psikolojik araştırma yöntemleri bazı amaçlara sahiptir. Bu amaçlar psikolojik bir olayı veya durumu “betimlemek, açıklamak, yordamak veya kontrol etmek”tir. Yani temelde 4 amaç vardır.
1-) Betimlemek
Betimlemek, bir şeyin nasıl bir halde olduğunu(durumunu) tespit etmek anlamına gelir.
Psikolojide genelde davranışlar, zihinsel süreçler, olaylar vb. öğeler betimlenmektedir.
2-) Açıklamak
Bir davranışı veya düşünceyi, altında yatan nedenlerle birlikte ortaya koymaktır. Bu durumda yapılan psikolojik araştırmanın amacı açıklama yapmaktır.
3-) Yordamak
Yordamak, öngörmek ve tahmin etmek anlamlarına gelir. Psikolojide yordamak, “yaşanmış bir olaydan yola çıkarak aynı olayın tekrar ne zaman yaşanacağını öngörmek” anlamına gelir.
4-) Kontrol etmek
Psikolojik bir hastalığı tedavi etmek için kişinin sahip olduğu bir düşüncenin değişmesi gerekebilir. Bunu sağlamak için kişinin zihinsel süreçleri kontrol altına alınmalıdır.
Psikolojik Araştırma Yöntemleri
Araştırma yöntemleri 3 ana başlık altında toplanır.
Betimsel Araştırmalar
Betimlemeye yönelik araştırmalardır.
Gözlem
Bir şeyin ne halde olduğunu herhangi bir müdahalede bulunmadan izlemektir.
Gözlem sırasında olayları doğal halleriyle görmek için gizlilik tercih edilmektedir. Yani gözlenen kişilerin gözlendiklerinden haberleri yoktur.
Gözlemin iki çeşidi vardır.
Doğal Gözlem
Gözlenen ortam ve koşulların doğal biçimde ortaya çıktığı gözlem çeşididir.
Sistematik Gözlem
Sistematik gözlemde, gözlenen ortam yapay biçimde oluşturulur. Gözlemlenmek istenen ortamı doğal olarak bulmak mümkün değilse (maliyet, ulaşım vs.) sistematik gözlem yapılır.
Örneğin oyun oynayan çocukları anaokuluna gidip gözlemlemek doğaldır.
Sırf Gözlem yapmak için bir oyun odası düzenleyip aynı gözlemi aynanğn arkasından yapmak ise yapay gözlemdir. Çünkü ortam yapay olarak gözlem amacıyla oluşturulmuştur.
Mülakat/Görüşme
Araştırmacının kişiyle birebir yüzyüze gerçekleştirdiği bilgi alışıdır.
Vaka Çalışması
Üzerinde psikolojik olarak bir çalışma yürütülen ya da tedavi altındaki bir bireyin ayrıntılı olarak incelenmesidir.
Örnek Vaka Çalışması
13 yaşındaki Genie, vahşi bir şekilde bebeklikten beri küçük bir odada tutulmuştur. Annesi de Genie gibi şiddet gördüğü için onunla çok az ilgilenebilmiştir. Ailedeki hiç kimse onunla tek kelime konuşamamıştır.
En hafif bir ses çıkardığında bile babası onu büyük bir odunla dövmektedir. Nihayet kurtarıldığında Genie ayakta bile duramıyor ve ağzında bir şey çiğnemeyi bilmiyordu. En güçlü çıkarabildiği sesler yüksek tondaki inlemeleriydi. Uzun eğitimler sonunda sosyal toplum kurallarını öğrenmeye, kısa cümleleri anlamaya, ruh halini ve ihtiyaçlarını ifade edecek kelimeler kullanmaya hatta yalan söylemeye başladı. Fakat dilbilgisi tam olarak düzelemedi. Örneğin zamirleri doğru kullanamıyordu.
Bunun gibi örnekler göstermektedir ki dil gelişimi için çocuklukta kritik bir dönem vardır ve bu dönem başarıyla geçilmezse çocuk bunu telafi edememektedir.
Test
Kişinin psikolojik özelliklerini (kişilik, duygu durumları vb.) ölçmeyi amaçlayan,
yazılı ve sözlü sorular içeren, sonunda bir skorlama/hesaplama gerektiren
uygulamalardır.
Örnek: IQ testleri
Testlerin Sahip Olması Gereken Nitelikler
- Standardize Edilmiş (uygulama ve notlandırmada belirli/değişmeyen bir
- yolun izleniyor olması)
- Güvenilir ( güvenilir bir test, aynı özellikle ilgili olarak arka arkaya
- yapılan ölçmelerde yaklaşık olarak aynı sayısal sonucu verir)
- Geçerli (testin uygulanmak üzere geliştirildiği konuda amaca hizmet etmesidir.)
Anket
Anketler, testlerin aksine kişilere
tecrübeleri, tutumları ya da fikirleri
hakkında soru sorarak direk bilgi almayı
hedefler.
Katılımcı tutumu: Bir ankete kendi isteğiyle katılmış kişilerin anket sonucu asıl amaçlanan grubun özelliklerini yansıtmayabilir. Çünkü psikolojik anketlerde sorulan sorular sıkça şahsileştirilmektedir.
Korelasyona Dayalı (Bağlantısal) Araştırma
Korelasyon, iki ya da daha çok değişken arasında kendiliğinden oluşan ilişki/bağlantıdır.
Örneğin;
- Sigara kullanımı ile kanser arasındaki bağlantı
- Su faturası ile su kullanımı arasındaki bağlantı
Değişkenler arasındaki ilişki pozitif veya negatif yönlü olabilmektedir.
Pozitif Korelasyon
Sigara kullanımı ile kanser arasındaki bağlantıya dair bir araştırmada, sigara kullanımının kansere yakalanma oranını arttırdığı tespit edilmiştir.
Bu durumda sigara değişkeni arttıkça kanser değişkeni de arttığı için iki değişken arasında pozitif korelasyon vardır. Çünkü değişkenler sayısal olarak aynı yönde değişim göstermişlerdir.
Pozitif korelasyonda önemli olan değişkenlerin aynı yönde(artı veya eksi) değişim göstermesidir. Yani değişkenler birlikte artmalı veya birlikte azalmalıdır. Eğer biri azalırken diğeri de azalan iki değişkenden söz etseydik yine pozitif korelasyon mevcut olacaktı.
Negatif Korelasyon
Negatif korelasyon, birbirine göre zıt yönlü ilerleyen değişkenler arkasındaki korelasyondur.
Suyun m3 fiyatı arttıkça faturalar yükselmektedir. Su faturaları arttıkça insanlar daha az su tüketmekte ve su israfı azalmaktadır. Bu durumda su faturası arttıkça su tüketimi azaldığı için ikisi arasında negatif korelasyon vardır.
Korelasyon Katsayısı
+1.0 ile -1.0 arasında değişen bir değerdir.
Deneysel Araştırmalar
Gidişatı, araştırmacı tarafından amaca uygun olarak yönlendirilen araştırmalardır. Bu şekilde bir neden-sonuç bağlantısı elde edilmeye çalışılır.
Deneysel araştırmalarda denekler iki gruba ayrılmaktadır.
- Deney Grubu
- Kontrol Grubu
Örnek bir araştırma:
Bir doktor, vitamin haplarını 2 gruba
ayırdığı depresyon hastalarına veriyor.
Birinci gruba bu hapların depresyon
ilacı olduğunu, tedavilerinin çok iyi
sonuçlar verdiğini söylüyor.
Diğer gruba ise bunların vitamin hapları olduğunu ve depresyon hastalarındaki etkisini araştırmayı hedeflediklerini söylüyor.
Bu araştırmada hapların vitamin hapı olduğunu bilen grup kontrol grubudur. Tamamen olağan bir süreçte araştırma yürümektedir.
Hapların depresyon ilacı olduğunu sanan grup ise deney grubudur. Çünkü araştırmacı, hastaları depresyon ilacı kullandıklarına inanmaları için yönlendirmiştir.
Plasebo etkisi (placebo effect)
Plasebo, farmakolojik olarak etkisiz bir ilacın telkine dayalı olarak kişide olumlu etki yaratmasını sağlayan bir yöntemdir.
Örnek olarak verdiğimiz araştırmada plasebo etkisi sonuç vermiştir. Kullandıkları hapı ilaç zanneden deney grubu 3 ay içinde iyileşme göstermiştir.
Plasebo yöntemine sahip birçok araştırma yapılmıştır.
Önerilen Yazı: