Türkiye’de capslere ve şakalara konu olmuş 12 Adaların İsmet İnönü’yle olan bağını hiç merak ettiniz mi?
Gelin birlikte bakalım…
Oniki Adalar 12 tane mi?
Mevzubahis konumuz “12 Adalar” olarak bilinse de aslında 20 kadar adadan oluşmaktadır. 12 Adalar olarak bilinmesinin sebebi, bu Adaların Osmanlı İmparatorluğu zamanında 12 kişilik bir heyet tarafından yönetilmesidir.
On İki Adalar hangileri?
Konum olarak Akdeniz’de yer almakla birlikte On İki Ada grubuna bağlı olan Meis:
13- Meis(Kızılhisar)
Meis civarındaki adalar:
Civar adalar:
- Adelfoi Syrnas Islets – Kızkardaşlar
- Anditilos – Askino
- Armathia – Ermeniya, Akça
- Limoniye
- İstakida adaları
- Avgo – Yumurta
- Chamili – Kamulin, Kamelya
- Divounia (Ouanianisia) – İkikardaşlar
- Gialesíno – Yavalsa
- Glaros – Laros
- Sakarcılar
- Kalolimni
- Çerte, Kandilli
- Ardıçcık
- İlipsi
- Koçbaba
- Liadi Islets – Kendiroz
- Marmara, Mermer
- Mavra
- Nimos
- Ofidoussa – Yaban, Yılan
- Pakya
- Pergusa
- Plati
- Doğancık, Sariye, Saros, Misarya
- Seskili
- Safran adaları (Büyük Safran & Küçük Safran & Soka)
- Stroggyli – Birgöz
- Ardacık
- Telendos
- Üçadalar
12 Adaların Osmanlıya Geçişi
Bu adalar Osmanlı İmparatorluğuna Hospitalier Şovalyeleri mağlup edilip 1522’de Rodosun fethedilmesiyle birlikte geçmiştir. İtalyanlar Trablusgarb savaşında adaların büyük bölümünü işgal edene kadar(Mayıs 1912) Osmanlı himayesinde kalmıştır.
12 Ada Nasıl Kaybedildi?
Sonrasında ise 1912 yılında İsviçrenin Lozan kentinde imzalanan Uşi(ouchy) anlaşmasıyla 12 Adaların yönetimi resmen İtalya’dan Yunanistan’a geçmiştir. Bu anlaşma İtalya tarihine “trattato di losanna(Lozan)” anlaşması olarak geçmiştir. Ancak Türkler açısından 24 temmuz 1923’te imzalanan meşhur Lozan antlaşmasıyla karışmaması için Türk tarihinde Uşi antlaşması olarak anılmıştır. Buna rağmen bazı çevreler siyasi kastlarla, Uşi yerine Lozan ismini kullanmıştır. Ve sonuç olarak “Adalar Lozan’da verildi!” safsatası ortaya çıkmıştır. Halbuki Adaların verildiği Lozan(Uşi) Antlaşması 1912 yılında Osmanlı tarafından imzalanmıştır.
Uşi Antlaşmasının Adalarla ilgili önde gelen 3 maddesi:
- Trablusgarp ve Bingazi’ye tam bir özerklik tanınacaktır. Trablusgarp ve Bingazi, yeni bir kanun ve özel düzenle yönetilecektir.
- Trablusgarp ve Bingazi’de Osmanlı Devleti’nin çıkarlarını, padişah adına Naibü’s-sultan olarak tayin edilen bir görevli koruyacaktır. Dini ve adli işler, padişah tarafından seçilen kadılar eliyle yürütülecektir. Kadı ve Naibü’s-Sultan’ın maaşları, Osmanlı maliyesince ödenecektir.
- İtalya On iki Ada’yı geçici olarak elinde tutacak ve Osmanlı İmparatorluğu Balkan Savaşlarında bu adaları savunamayacaktı. 12 Adalar geçici olarak İtalyada kalacak fakat daha sonrasında Türklere iade edilecekti.
İtalya 12 Adayı iade etmiyor
Üçüncü maddede görüldüğü üzere adalar Osmanlıya tekrar verilecekti, fakat böyle birşey olmadı. İtalya, Osmanlı’nın zayıflığını fırsat bilerek, Uşi(Lozan) Antlaşmasında verdiği sözü tutmadı ve adalardan çekilmedi…
12 Adanın Yunanistana Geçişi
İtalya’nın 2. Dünya savaşında teslim olmasına kadar(1943) elinde bulunan Adalar teslimiyet sonrasında Alman birlikleri tarafından işgal edilmiştir. İngilizler Adaları geri almayı denese de başarısız olmuştur. Almanların 12 Adadan çıkarılması ancak 1945 yılında mümkün olmuştur. 1947 yılında imzalanan Paris antlaşmasıyla 12 Adalar Yunanistana bırakılmıştır.
İsmet İnönü ve On İki Ada
İsmet İnönü ve 12 Adalar ilişkisi adı altında anılabilecek tek gerçek durum vardır: II. Dünya Savaşı sonrasında Adalar el değiştirirken İnönü ve Türk hükumeti 12 Adayı yeniden almak için girişimde bulunmamıştır.
Ancak bu durumu Tarih biliminin gerektirdiği “dönemsellik” ilkesi dışında yorumlamak art niyettir. Zamanın şartları içerisinde Türkiye’yi II. Dünya savaşından korumak gibi olağanüstü bir başarıyı gösteren İnönü ve Türk Hükumetinin, adaları almak için girişimde bulunmaması elbet çeşitli siyasi sebeplerden kaynaklıdır. Ülkemizi savaşa sokmamak için binbir denge politikası gözeten ve başarılı olup adını tarihe “siyasi deha” olarak yazdıran Milli Şefimizi Adalar konusundan ötürü suçlamak abesle iştigaldir.
İnönü’ye karşı siyasi kara propaganda
Tüm bu olaylar sonucunda Türkiye tarihinde büyük bir yalan rüzgarı dolaşmaya başlamıştır. Türkiye’deki bazı siyasi odaklar, Adalar’ın kaybedilmesinin faturasını İsmet İnönü’ye kesmeye çalışarak, uzun yıllar boyunca yalan propagandasında bulundular. Halk, “İsmet İnönü’nün İngilizce bilmediği için adaları verdiği” gibi inanılmaz iddialara maruz bırakıldı.
Ömrünü at üstünde cephelerde geçiren Milli Şefimiz İsmet İnönü’yü saygıyla anıyor ve okuduğunuz için siz değerli okurlara teşekkür ediyorum.
