Kahramanmaraş merkezli meydana gelen depremlerden sonra artık herkes için evinin depreme dayanıklılığı en önemli kriter haline geldi. Zira insanın huzur yuvası olan evinin içerisinde tamamen aciz ve savunmasız olduğu sayılı anlardan biri DEPREM ANIdır.
Deprem Anında Duvarların Aldığı Form
Kahramanmaraş merkezli depremleri yaşamış biri olarak söylüyorum; sıradan bir günde tavanının altında oturduğunuz bir evde şunları düşünmezsiniz
- Tavan çöker mi?
- Duvarlar sağlam mı?
- Kolonlarda yeterince demir var mı?
Deprem yaşandıktan sonra bu sorular kendiliğinden zihinde belirir. Gözünüzün önünde patlayan duvarlar, tutmakta zorlandığınız kapı kolları, ne zaman duracağını düşündüğünüz bir sarsıntı…
Ancak hayat kurtaran şey depremden önce bunları düşünmektir.
Ülkemizin en kalabalık bölgeleri fay hattının üzerinde yer aldığına göre deprem riskine göre yapılaşma konusu hepimizin ortak meselesidir. Peki son yıllarda popülerleşmeye devam eden saman evler depreme dayanıklılık açısından hangi konumda?
Saman evler depreme ne kadar dayanıklı?
Saman ev konseptinin ne olduğunu bilmeyenler için öncelikle kısaca saman evlerden bahsedeceğim.
Saman ev nedir?
Saman ev, sade yaşam tarzını benimseyerek gücünü doğallıktan alan ve genellikle tek katlı mimariye sahip bir yapı türüdür. Saman evin duvarları tarımsal bir ürün olan ‘saman balyaları’ndan yapılır.
Saman ev depreme dayanıklı mı?
Gelelim hayati noktaya. Saman evlerin depremsellik açısından özelliklerini listelemeden önce genel bir kıyaslama yapacak olursak şunu rahatlıkla söyleyebiliriz: “Saman Evler Depreme En Dayanıklı Yapı Türlerinden Biridir”
Saman evin depreme dayanıklılık özelllikleri
Saman evlerin depreme nasıl dayanıklı olduğunu mantıklı bir şekilde anlamanız için birkaç konu başlığı altında özellikleri değerlendirelim.
1- Saman ev esnektir
Saman evin duvarları betonarmenin aksine esnek bir yapıya sahiptir. Çünkü saman balyası kırılgan ve sert bir yapıya sahip değildir. Bu nedenle yaşanan sarsıntılarda bir nevi belli ölçüde izolatör işlevi görerek kırılmaları ve çatlamaları önler. Dolayısıyla yapı sağlam bir şekilde ayakta kalır. Saman evin kendisi bir deprem izolatörüdür.
2- Saman ev hafiftir
Samanın yapısal özelliklerinden kaynaklanan faydaların yanı sıra konseptin mimarisi de depreme karşı mukavemet sağlamaktadır. Saman ev, tek katlı mimariye sahiptir ve tek katlı yapılar daha az yüke sahiptir. Bu nedenle depremde hasar alma oranları çok düşüktür. Hatta Kahramanmaraş depremlerinde birçok tek katlı yapının hasarsız olduğu gözlemlenmiştir.
Tek katlı mimarinin sahip olduğu bu avantaj bir yanda dursun, samanın hafif bir materyal olmasından kaynaklanan saman evin duvarlarının oldukça hafif olması depremin yıkıcılığını en aza indirmektir.
Saman ev= Hafiflik&Sağlamlık
Sağlam bir iskelet ve hafif saman balyaları bir araya getirildiğinde yapı sektöründe ortaya konabilen depreme karşı en risksiz yapılar ortaya çıkmaktadır.
Saman evin sahip olduğu faydalı özelliklere devam ederken bir saman evin nasıl yapılacağı ile ilgili aşağıdaki içeriğimizi okuyabilirsiniz.
Saman evde deprem olursa?
2010 yılında saman evlerin dayanıklılığı ile ilgili yurtdışında gerçekleştirilen deprem testini aşağıdan izleyebilirsiniz. Videoda görüldüğü gibi son derece şiddetli bir sarsıntıda esneme tepkisi veren saman duvarların sıva patlaması dışında uğradığı tek hasar çatlaklardan saman tozu akmasıdır.
Nevada Üniversitesi tarafından gerçekleştirilen 8.2 şiddetindeki bu deprem testinin resmi ayrıntılarına buradan ulaşabilirsiniz.
Saman ev yıkılırsa?
Risk hesaplaması sonucunda düşük riskli yapıları tercih etmek doğru bir adımdır. Ancak düşük riskli yapı “risksiz yapı” değildir. Örneğin fay hattının üzerindeki bir saman ev risklidir ve büyük ihtimalle yıkılacaktır. Bu nedenle düşük olasılığa sahip olan kötü senaryoyu da düşünmek bir gerekliliktir. Peki saman ev yıkılırsa sakinlerini bekleyen senaryo nedir?
Üzerlerine beton ve demir değil, saman ve tahta düşecek
Üzerimize düşen ne olursa olsun çok kötü olmasına rağmen olası bir enkaz altında kalma senaryosunda sağ çıkma olasılığınız saman evde oldukça yüksektir. Çünkü üzerinize düşecek olan şey saman(duvar) ve tahta(tavan) olacaktır. Ayrıca enkazdan en kısa sürede çıkma olasılığınız da diğer bütün yapılara göre çok yüksektir. Zira bir saman evin enkazını kaldırmak için makina ve araç gücüne gerek duymadan birkaç insanın gücü yeterlidir. Kaldırılacak olan şey saman ve tahtadır…
Sonuç olarak en kötü senoryoda bile saman evlerde yaşayan insanlar oldukça avantajlıdır. Kısmi olarak yıkılan evlerde birçok insanın kendi çabasıyla enkazdan çıkması dahi mümkündür.
Ülkemizde benimsenecek yapı politikaları
Yaşanan depremlere bağlı dönemsel olarak yapı politikaları uygulamaktan daha önemli olan şey bu politikaları benimsemektir. Bir deprem ülkesi olan Türkiye’de tek katlı ve hafif yapılaşma mutlaka bir devlet politikası olmalıdır. Bizler beton evlerin mahkumu değiliz! Saman evlerin sahip olduğu ekonomik avantajlar dikkate alındığında bu konseptin mutlaka bir politika haline gelmesi gerektiği görülmektedir. En azından kırsal bölgelerde ve köylerde mutlaka saman ev inşa edilmelidir.
Tek katlı bir ev yapımında beton yapının hiçbir mantığı ve faydası yoktur. Saman ev, tek katlı mimarideki en ekonomik ve sağlam yapıdır.