Beynin bölümleri, vücuttaki farklı idari görevleri yerine getirirler. Beynin bazı bölümleri sinir sisteminde kritik role sahiptir.
Beyin her canlıda farklı yapıda ve nitelikte olsa da yer alan bir yapıdır. Denizanası gibi bazı istisnai türlerin beyin denecek bir organı yoktur ancak bu tür istisnalar genelleme yapmaya engel değildir. Her canlının vücudu öyle ya da böyle idare edilir.
Beyinin kaça ayrıldığı konusunda farklı kaynaklar farklı bilgiler vermektedir. Bu konuda bir fikir ayrılığı söz konusudur. Ancak temel olarak 3’e ayrıldığını söyleyebiliriz.
Serebrum
Beynin en büyük yapısıdır. Birçok ince gri hücre katmanından oluşan Serebral Korteks ile çevrilidir.
Serebrum, en karmaşık bilgileri işlemekten sorumludur. Vucuttan gelen sinyalleri (duygular, açlık, acı vb.) yorumlar ve yanıtlar.
Serebral Korteksin gri yüzeyi sinir hücrelerinin gövde kısımlarından yani dentritlerden oluşur. Daha az hacime daha fazla sinir gövdesi sığdırmak için beyin yapısı kıvrımlı olacak şekilde evrimleşmiştir.
- Ak Madde: Aksonlar
- Gri Madde: Nöron gövdeleri, dentrit
Korpus Kollozum
Serebral korteksin iki yarımküresi arasında bilgi geçişini sağlayan yani köprü işlevi gören fiber yapıdır.
Korpus Kollozum, cevizin iki parçasını bir arada tutan “ceviz perdesi”ne benzetilebilir.
Serebral Korteksin Lobları
Serebral korteks, farklı bölgelerin bazı faaliyetlerde özelleşmesi sonucu loblara ayrılmıştır. Görselde lobların öne çıkan faaliyetleri ile birlikte ayrımını görebilirsiniz.
- Frontal (Ön) lob ~ Düşünme
- Temporal (Şakak) lob ~ İşitme
- Oksipital (Arka) lob ~ Görme
- Parietal (Üst) lob ~ El göz koordinasyonu, mevcut bilgiler arasında ilişki kurma, yön belirleme, yüz tanıma
Prefrontal lob (en ön lob)
Frontal lobun en önünde yer alan bu alt lob kompleks yeteneklerden sorumludur. Davranışın yönlendirilmesi konusunda özelleşmiş bir frontal lob bölümüdür.
Phineas Gage Olayı
Phineas, Amerika’da çalışan bir inşaat işçisidir. Geçirdiği bir kaza sırasında kalın bir inşaat demiri kafasından girip sol frontal lobunu parçalayarak geçmiştir.
Bu olaydan sonra Phineas, hayati bir riski yaşamasa da kişiliği oldukça değişmiştir. Arkadaşları artık onun tanıdıkları Phineas olmadığını söylemeye başlamıştır.
Phineas’ın davranış ve kişiliğindeki değişimlerin frontal lobunun parçalanmasından sonra ortaya çıkması “Frontal lob-kişilik ilişkisi” hakkında araştırmaların önünü açmıştır.
Beynin bir bölümünün zarar görmesi sonucunda davranış ve kişiliğin etkilenebileceğini ortaya koymuştur.
Serebellum (Beyincik)
Beynin, vücudun dengesini kontrol eden bölümüdür. Beyincik de denir. Basit becerilerin hatırlanması ve refleks ediniminde rol oynar.
Beyin Sapı
Beyin sapı, beyni omurgaya bağlar. Yani beyin ile vücudun geri kalanı arasındaki sinir bağlantısı beyin sapından geçmektedir.
Beyin sapının sinirsel işlevini tam olarak anlamak için sinir sistemini bilmek faydalı olacaktır. Aşağıdan ilgili içeriğe ulaşabilirsiniz.
Beyin sapı ayriyeten, kalbin çalışmasında ve solunum sisteminde hayati rol oynar. Bilincin oluşmasında ve uykunun yönetilmesinde bizzat etkilidir.
Kısacası beyin ile vücut arasında sinir sistemi bağlantısını sağladığı gibi hayati fonksiyonların düzenlenmesinden de sorumludur.
Beynin Diğer Bölümleri
Beynin 3 ana bölümü dışında kalan ve çok önemli işlevleri yerine getiren bazı yapılar vardır. Bunlara beyin organı diyebiliriz. Genellikle Serebrum hiyerarşisinde değerlendirilirler. Ancak serebral korteksten ayrıştıkları için çoğu zaman “Beynin diğer bölümleri” başlığı altında incelenir.
Talamus
Serebral korteksin iletişim merkezidir. Talamus, koklama dışındaki tüm duyusal mesajların geliş ve gidişinden sorumludur.
Hipotalamus
Otonom sinir sistemini kontrol eder. Açlık, susuzluk ve üreme gibi temel yaşam fonksiyonlarından sorumludur.
Hipofiz Bezi
Hormonları salgılayan ve diğer endokrin bezlerini düzenleyen temel salgı bezidir.
Hipokampus
Hafıza ve öğrenmeden sorumludur. Yeni bilginin belleğe kodlanmasında ve yön duygumuzu belirlememiz için çevreye dayalı belleğin oluşmasında rol oynar.
Amigdala
Duyusal işlevleri yönetir. Duyusal bilgiye duygusal tepki verme, duygu düzenlemesi ve uyarılmadan sorumlu bölgedir.